تحولات سیاسی - اقتصادی خلیج فارس در دوره افول صفویه

چکیده خلیج فارس یکی از شاهراه های مهم آبی جهان به شمار می رودکه همواره از موقعیت استراتژیکی خاصی برخوردار بوده است. این راه آبی در دوره صفویه، با تسلط ترکان عثمانی بر راه های ارتباطی شرق و غرب، اهمیت روزافزونی پیدا نمود. مسدود شدن معابر آسیای صغیر، اروپاییان را برانگیخت که از راه های دیگری با سرزمین های شرقی ارتباط برقرار کنند. این امر با دور زدن دماغه امید نیک در سال 1488م. توسط بارتلمی دیاز تحقق یافت. راه یابی اروپاییان به اقیانوس هند، و نزدیک شدن آنها به خلیج فارس راه نفوذ آنان را در این منطقه هموار کرد. ورود کشورهای اروپایی به این منطقه و صدور اجازه ی ایجاد تجارت خانه در سواحل و بنادر ایرانی، توسط شاه قدرتمند ایران یعنی شاه عباس، سبب تسلط یافتن آنها در این منطقه، پس از شاه عباس اول گردید. عدم نظارت کافی چانشینان شاه عباس اول و هر چه بیشتر شدن رقابت بین کمپانی های حاضر در منطقه، از یک سو زمینه ی کاهش تسلط حکومت بر منطقه تجاری خلیج فارس و نفوذ هر چه بیشتر فعالیت های اقتصادی این کمپانی ها را فراهم نمود. از سوی دیگر نیز سبب شورش های گسترده ی اعراب سواحل جنوبی خلیج فارس را سبب گردید. پژوهش حاضر بر آن است تا تحولات سیاسی- اقتصادی خلیج فارس در دوره ی افول صفویه را مورد بررسی قرار دهد،که شامل رقابت های موجود میان کمپانی های هند شرقی هلند، انگلیس و تا حدودی فرانسه بود. قدرت گیری و تجاوزات اعراب مسقط به سواحل خلیج فارس موجبات عدم امنیت بنادر و مسیرهای اقتصادی و آشفتگی مناسبات تجاری را به همراه داشت. کلید واژه: خلیج فارس، صفویه، افول، کمپانی های هند شرقی، شاه سلیمان، شاه سلطان حسین